Κατανοώντας την Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή

Νικόλαος Πεπελιάς | Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπευτής

Πόσες φορές ενώ περπατάει κάποιος σε ένα πλακόστρωτο πεζοδρόμιο, υπολογίζει προσεκτικά τα βήματά του ώστε να πατάει απόλυτα εντός των περιθωρίων από τα πλακάκια;

Ποιος δεν έχει προσπαθήσει να αποτρέψει να αφήσει την ένταση της τηλεόρασης ή του ραδιοφώνου σε μονό αριθμό; Ποιος δεν έχει γυρίσει ξανά στο σπίτι προκειμένου να ελέγξει αν έσβησε τον φούρνο ή το θερμοσίφωνο;

Όλα αυτά αποτελούν συμπεριφορές τις οποίες πολλοί άνθρωποι πραγματοποιούν στην καθημερινότητά τους προκειμένου να ηρεμήσουν. Θα μπορούσε κανείς να πει ότι αποτελούν μέρος της εικόνας των ατόμων που πάσχουν από ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (ΙΔΨ). Βέβαια όποιος παρουσιάζει τέτοιου είδους σκέψεις δεν σημαίνει ότι πάσχει από ΙΔΨ.

Η διαφορά των ατόμων με ΙΔΨ διαταραχή έγκειται στο γεγονός ότι αυτές οι σκέψεις προκαλούν ιδιαίτερα έντονη δυσφορία. Ονομάζονται ιδεοληψίες και πρόκειται για επαναλαμβανόμενες σκέψεις ή εικόνες οι οποίες παρεισφρύουν στο μυαλό του ατόμου και προκαλούν έντονο άγχος.

Το άτομο ενώ γνωρίζει ότι είναι προϊόν του μυαλού του, επιδιώκει να τις αποβάλλει. Αυτές οι σκέψεις έχουν μεγάλη σπουδαιότητα για τον πάσχοντα, είναι εδω-δύστονες δηλαδή μη συμβατές με το εγώ του, εκλαμβάνονται ως επικίνδυνες και με πολύ σοβαρές πιθανές επιπτώσεις.

Το άτομο με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή όχι μόνο δεν μπορεί να αγνοήσει τις σκέψεις του, αλλά τους δίνει και ιδιαίτερο νόημα. Οι ιδεοψυχαναγκαστικοί θεωρούν ότι και μόνο η ικανότητα τους να σκεφτούν κάτι, αυτομάτως κάνει την εφαρμογή αυτής της ιδέας εξαιρετικά πιθανή.

Μάλιστα, πιστεύουν τόσο πολύ στην απειλητική πλευρά της σκέψης και της πιθανότητας να πραγματοποιηθεί, ώστε “πρέπει” να αναλάβουν την ευθύνη και να δράσουν για να το αποτρέψουν.

Με άλλα λόγια, υφέρπει η πεποίθηση ότι “αυτό που σκέφτομαι θα γίνει πραγματικότητα”. Αυτή η πεποίθηση, σύμφωνα με τη Γνωσιακή-Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία, ονομάζεται σύντηξη σκέψης-πράξης και αποτελεί ένα από τα βασικά σχήματα των ατόμων με ΙΔΨ.

Το σχήμα στη Γνωσιακή-Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία αποτελεί κάτι σαν βαθιά-πυρηνική πεποίθηση του ατόμου, μια ριζωμένη πίστη, η οποία δύσκολα ανατρέπεται από μόνη της και καθορίζει τη συμπεριφορά και τις σκέψεις.

Το άτομο πιστεύει τόσο πολύ στην ιδέα που του έρχεται στο μυαλό, που προσπαθεί να την καταστείλει. Για να το κάνει αυτό οδηγείται σε ψυχαναγκασμούς, δηλαδή επαναλαμβανόμενα μοτίβα συμπεριφοράς ως απάντηση σε μια ιδεοληψία ή σύμφωνα τους κανόνες. Σκοπός των ψυχαναγκασμών είναι να μειώσουν το άγχος που βιώνει το άτομο.

Είδη ψυχαναγκασμών είναι για παράδειγμα, η εξουδετέρωση (π.χ. αν έχω σκεφτεί τρεις κακές λέξεις να σκεφτώ και τρεις καλές), ο έλεγχος (π.χ. να τσεκάρω συνέχεια αν κλείδωσα), η καθαριότητα (π.χ. πλένω τα χέρια 20 φορές πριν φάω), οι τελετουργίες (π.χ. να λέω συγκεκριμένες λέξεις με συγκεκριμένο τρόπο ή να μετράω). Όπως και οι αποφυγές (αποφεύγω γεγονότα ή καταστάσεις).

Ας δούμε ένα παράδειγμα για να κατανοήσουμε καλύτερα την ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή. Υποθέτουμε ότι ένας άνδρας έχει την ιδεοληψία πως αν κάνει χειραψία με άλλους ανθρώπους, θα κολλήσει σοβαρούς για την υγεία ιούς. Αυτομάτως μπαίνει σε μια διαδικασία να αποφεύγει καθε είδους χειραψία ή να το κάνει με γάντια. Ακόμα και η οπτική επαφή με τα γυμνά χέρια του προκαλεί άγχος και ιδεοληψίες.

Με αυτόν τον τρόπο επιβεβαιώνει τη φοβία του και αποφεύγει οποιοδήποτε άγγιγμα με άλλα χέρια. Αν εκτεθεί σε αυτό που φοβάται, το άγχος και οι ιδεοληψίες αυξάνονται κατακόρυφα, γεγονός που το δίνει την αίσθηση της απώλειας ελέγχου και επιβεβαιώνει την αρχική του αντίληψη περί μόλυνσης. Πρόκειται δηλαδή για έναν φαύλο κύκλο από τον οποίο το άτομο δυσκολεύεται να ξεφύγει.

Τα συμπτώματα της ΙΔΨ, σύμφωνα με τις διεθνείς ταξινομήσεις, είναι:

  • Επαναλαμβανόμενες και επίμονες σκέψεις, παρορμήσεις και εικόνες που βιώνονται σαν παρείσακτες και προκαλούν έντονο άγχος και δυσφορία.
  • Οι σκέψεις, οι παρορμήσει ή οι εικόνες δεν αποτελούν απλώς υπερβολικές ανησυχίες για προβλήματα της καθημερινής ζωής.
  • Το άτομο προσπαθεί να τις αγνοήσει, να τις απωθήσει ή να τις εξουδετερώσει με κάποια άλλη σκέψει ή πράξη.
  • Το άτομο γνωρίζει ότι οι ιδεοληπτικές σκέψεις, προρμήσεις ή εικόνες αποτελούν προϊόν του δικού του νου.
  • Επαναλαμβανόμενες συμπεριφορες (π.χ. πλύσιμο χεριών, τακτοποίηση, έλεγχος) ή πράξεις (π.χ. προσευχές, μετρήσεις, σιωπηρές επαναλήψεις λέξεων) τις οποίες ο άτομο νιώθει αναγκασμένο να εκτελέσει σε απάντηση σε μια ιδεοληψία. Ή σύμφωνα με κανόνες που πρέπει να εφαρμοσθούν αυστηρά.
  • Οι συμπεριφορές ή νοερές πράξεις αποβλέπουν στην πρόληψη ή μείωση της δυσφορίας ή στην αποτροπή κάποιου γεγονότος ή κατάστασης. Ωστόσο αυτές οι συμπεριφορές ή νεότερες πράξεις δε συνδέονται με ρεαλιστικό τρόπο με αυτό για το οποίο έχουν σχεδιαστεί να εξουδετερώνουν ή να αποτρέπουν ή να είναι σαφώς υπερβολικές.

Σύμφωνα με έρευνες, η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (ΙΔΨ) εμφανίζεται περισσότερο στις γυναίκες από ότι στους άνδρες.

2,1% έναντι 1,3% αντίστοιχα. Συχνά συν-υπάρχει με άλλες διαταραχές όπως η κατάθλιωη και οι διαταραχές άγχους. Η αντιμετώπιση της διαταραχής σε οξείες περιπτώσεις απαιτεί φαρμακοθεραπεία σε συνδυασμό με Ψυχοθεραπευτική Παρέμβαση. Σε μέτριες ή ήπιες περιπτώσει, η Ψυχοθεραπεία θεωρείται ότι είναι εξίσου αποτελεσματική με τα φάρμακα και η θεραπεία εκλογής είναι Γνωσιακή-Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία.

Για το Your Therapist,

Νικόλαος Πεπελιάς | Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπευτής

Μοιράσου αυτό το Άρθρο στο:

Share on facebook
Share on linkedin
Share on print