Μαίρη Σπαθάρη | Οργανωσιακή Ψυχολόγος
Πως θα μάθεις να ξεπερνάς το εμπόδιο της αναβλητικότητας και να αναλαμβάνεις δράση άμεσα χωρίς καθυστερήσεις ή δικαιολογίες!
Η αναβλητικότητα, η οποία έχει χαρακτηριστεί ως “η σκόπιμη καθυστέρηση στην έναρξη ή ολοκλήρωση σημαντικών εργασιών σε σημείο δυσφορίας” (Solomon & Rothblum, 1984), είναι τόσο συχνή που δύσκολα φαίνεται προβληματική ή σημαντικός λόγος για να ανησυχήσουμε. Ωστόσο, αυτή η συμπεριφορά έχει φανεί ότι είναι δυνατό να έχει επιβλαβείς επιπτώσεις στις σχέσεις μας, την ψυχική μας ευεξία αλλά και την εργασία μας (Ellis & Knaus, 1977; Ferrari, Johnson & McCown, 1995; Stober και Joorman, 2001).
Θα τη βρούμε σε πολλές διαφορετικές μορφές, ενώ στην πράξη εκτελεί πολλά και βαθιά κίνητρα:
- Δυσκολία να ξεκινήσεις μία ενέργεια
- Δυσκολία να ολοκληρώσεις μία ενέργεια
- Φόβος αποτυχίας
- Φόβος επιτυχίας
- Φόβος απόρριψης
- Ανία
- Τελειομανία και η λίστα μπορεί να συνεχιστεί επ’ άπειρον
Κάπως έτσι, εύκολα αντιλαμβανόμαστε ότι η αναβλητικότητα, συχνά αφορά μία εσωτερική συναισθηματική σύγκρουση (Sapadin and Maguire,1996, p.10) που είτε ενεργοποιεί συναισθήματα φόβου, απόρριψης και ανασφάλειας, είτε ενεργοποιεί απλά το συναίσθημα της ανίας, ωθώντας το άτομο να αγνοήσει μία ενέργεια που θεωρεί εκνευριστική, βαρετή ή αδιάφορη, προκειμένου να κάνει κάτι άλλο που θα του προσφέρει άμεση ικανοποίηση ή ευχαρίστηση (Hauck, 1982, p. 18).
Οι 6 βασικοί τύποι αναβλητικότητας
- Ο τελειομανής αναβλητικός που είναι απρόθυμος να ξεκινήσει ή να ολοκληρώσει μια εργασία σε περίπτωση που αποδειχθεί λιγότερο από τέλεια και ως εκ τούτου θεωρείται ότι αποτυγχάνει στα δικά του μάτια ή/ και των άλλων.
- Ο ονειροπόλος αναβλητικός θέλει τη ζωή να περνά ήρεμα και ομαλά- έτσι αποφεύγει δύσκολες προκλήσεις. Οι μεγαλοπρεπείς ιδέες δεν μεταφράζονται σε εφικτούς στόχους. Εθισμένος στην ευκολία, οι στόχοι δεν πραγματοποιούνται και παραμένουν ευχές.
- Ο ανήσυχος αναβλητικός φοβάται τα πράγματα να πάνε στραβά και να κατακλυστούν από γεγονότα (πολλά «Τι γίνεται αν…;» κτλ.). Αποφεύγεται ο κίνδυνος ή η αλλαγή και έχει λίγη εμπιστοσύνη στην ικανότητά του να λαμβάνει αποφάσεις ή να ανέχεται τη δυσφορία.
- O αμφισβητητής αναβλητικός είναι ανθεκτικός και επιχειρηματολογικός απέναντι στις οδηγίες ή προτάσεις άλλων και αυτό γιατί σημαίνει, ότι “του λένε τι να κάνει” ή “προσπαθούν να τον ελέγξουν”. Μπορεί να εκφράζεται ως μία έμμεση μορφή περιφρόνησης- η παθητική επιθετικότητα όπως το «ναι» σε αίτημα άλλων, όταν το άτομο εννοεί πραγματικά «όχι», γιατί δεν είναι διατεθειμένο να αναλάβει την ευθύνη να το κάνει εντός του εκχωρημένου χρόνου.
- Ο αναβλητικός που λειτουργεί πάντα καλύτερα την τελευταία στιγμή, είναι αυτός που θα δηλώσει ότι δεν μπορεί να κινητοποιηθεί πριν τις 11 π.μ. ή ότι αυτή είναι η ώρα που κάνει την “καλύτερη δουλειά”. Ζώντας τη ζωή στα όρια συνεχώς, έχει μόνιμα ανάγκη από το έντονο συναίσθημα αδρεναλίνης που αυτός ο τρόπος ζωής του χαρίζει. Έχει χαμηλή ανοχή σε ό,τι αφορά στην ανία, ενώ το ότι αφήνει τα περισσότερα πράγματα τελευταία στιγμή συχνά προκαλεί να χάνει ευκαιρίες ή χρόνο.
- Ο υπερβολικός αναβλητικός αναλαμβάνει πολλά διαφορετικά tasks, χωρίς να καθορίζει ποιες είναι οι προτεραιότητές. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα ο χρόνος να διαχειρίζεται αναποτελεσματικά οδηγώντας σε εργασίες που δεν ολοκληρώνονται, είναι ανεπαρκής ή καθυστερεί πέραν του χρόνου παράδοσης.
Σε αυτό το σημείο βέβαια, δεν θα πρέπει να αγνοήσουμε ότι υπάρχουν περιπτώσεις που τα αποτελέσματα της αναβλητικότητας μπορεί να είναι θετικά, ειδικά όταν αυτή είναι δομημένη (π.χ. μείωση παρορμητικότητας, λήψη καλύτερων αποφάσεων κτλ.) παρόλα αυτά, όμως, με την πάροδο του χρόνου και εφόσον αφεθεί ανεξέλεγκτη, η υπερβολική αναβλητικότητα όπως είδαμε στα παραπάνω παραδείγματα- οδηγεί πιθανότατα σε καθυστερημένους και ανεπαρκείς στόχους, χαμένες ευκαιρίες και προθεσμίες, κακή φήμη και ακραία απογοήτευση – τόσο για τον αυτόν που αναβάλει, όσο και για εκείνους που πρέπει να τον αντιμετωπίσουν/διαχειριστούν.
Πόσο ανακουφιστικό, λοιπόν, θα ήταν να μπορούσαμε να εντοπίσουμε τα μοτίβα της αναβλητικής μας συμπεριφοράς; Το γιατί, το πότε και το πως της αναβλητικότητάς μας, αλλά κυρίως τα θετικά που θα κερδίσουμε στην προσωπική ή/και επαγγελματική μας ζωή μαθαίνοντας να τη διαχειριζόμαστε αποτελεσματικά.
Coaching και αναβλητικότητα
Με μία σειρά από διαφορετικά εργαλεία, τόσο της συμπεριφορικής γνωστικής προσέγγισης, όσο και της θετικής ψυχολογίας, ένα coaching πρόγραμμα ενσωματώνει τους παρακάτω έξι τομείς παρέμβασης:
- Ενίσχυση του κινήτρου για αλλαγή
- Καθορισμός στόχου και οράματος
- Παρακολούθηση της προόδου
- Αποτελεσματικότερη διαχείριση χρόνου (time management)
- Αμφισβήτηση μη ρεαλιστικών/παραγωγικών πεποιθήσεων και αντικατάστασή τους
- Πρόληψη υποτροπών
Ανάλαβε δράση τώρα!
Μέχρι, όμως, να μπείτε σε μία coaching συνεργασία και να δουλέψετε το θέμα της αναβλητικότητας σε μεγαλύτερο βάθος, βρείτε παρακάτω μερικές γρήγορες σκέψεις για να την επεξεργαστείτε πιο αποτελεσματικά:
Νο.1 δράση
Απλοποιείστε τα πάντα και σκεφτείτε το πρώτο ή το δεύτερο βήμα που χρειάζεται να κάνετε. Καμιά φορά το να ξεκινήσεις είναι το μόνο που χρειάζεσαι.
Διάσπαση του έργου
Συχνά μία εργασία μοιάζει βουνό. Διασπάστε την σε μικρότερα tasks, δημιουργώντας μικρά, εύκολα και άμεσα βήματα. Το να τα καταγράψετε είναι πιθανό να σας βοηθήσει!
Σε επαφή με το αίσθημα υπευθυνότητας απέναντι όχι μόνο στον εαυτό, αλλά και σε τρίτους
Επιλέξτε ένα άτομο του κύκλου σας με το οποίο αισθάνεστε άνεση και εμπιστοσύνη. Ενημερώστε τον σχετικά με το έργο, πάνω στο οποίο δουλεύετε και πότε σκοπεύετε να το ολοκληρώσετε.
Σύνδεση με ανώτερο σκοπό
Βρείτε το νόημα πίσω από τον στόχο σας. Τι σημασία για εσάς; Όσο μεγαλύτερη η σημασία και το νόημα που δίνετε σε αυτόν, τόσο μεγαλύτερη η κινητοποίηση.
Οραματιστείτε την ολοκλήρωσή του
Σκεφτείτε για λίγο πόσο υπέροχα θα αισθάνεστε όταν ολοκληρώσετε τον στόχο σας. Όσο πιο πολύ εστιάζετε σε αυτό, τόσο πιο πολύ θα αισθάνεστε ότι κινητοποιείστε.
Γιορτάστε τη νίκη σας
Μην αφήνετε τις νίκες σας να συγχωνεύονται χωρίς την πρέπουσα σημασία. Όταν συμβαίνει μία επιτυχία, γιορτάστε το!
Για το Your Therapist,