”Στόχος της θεραπείας είναι να βρεθεί ο τόπος απόλαυσης του καθενός”

Η Τσάλλα Ηλιάνα | Ψυχοθεραπεύτρια, μιλά στην ομάδα του Your therapist

-Πείτε μας λίγα λόγια για εσάς και το είδος της ψυχοθεραπείας που εφαρμόζεται

Εργάζομαι ως ψυχολόγος σε δομές ψυχικής υγείας από το 2017 μέχρι και σήμερα. Η ψυχαναλυτική μου διαδρομή ξεκινά από το 2016 στο Ινστιτούτο Κλασσικής Ψυχανάλυσης και συνεχίζεται έως και σήμερα στο Κέντρο Ψυχαναλυτικών Ερευνών ινστιτούτο του Φροϋδικού πεδίου- λακανικός προσανατολισμός. Παρελθοντικά εργάστηκα με γονείς και παιδιά τόσο σε ψυχοθεραπευτικό, όσο και σε συμβουλευτικό επίπεδο για 3 χρόνια. Στην παρούσα φάση, εργάζομαι ψυχοθεραπευτικά με ενήλικες που αντιμετωπίζουν δυσκολίες με κρίσεις άγχους, φοβίες και δυσκολία στις διαπροσωπικές σχέσεις. Η καθοδήγηση της θεραπείας συντελείται υπό ψυχαναλυτικό πρίσμα. Μέσω της αναλυτικής διαδικασίας το άτομο αποκτά πρόσβαση στα μύχια του ψυχικού του κόσμου. Στόχος της θεραπείας είναι ν’ αναδειχθεί η ενικότητα του υποκειμένου. Να βρεθεί ο τόπος απόλαυσής του που είναι για τον καθένα μοναδικός. Να εντοπιστεί η υποκειμενική πραγματικότητα του είναι του κάθε ατόμου ξεχωριστά, έννοια η οποία βρίσκεται σε αντιδιαστολή με τον τόπο της ψυχολογίας και της ψυχιατρικής οι οποίες ενδιαφέρονται περισσότερο για την τοποθέτηση μιας διάγνωσης με στόχο την αέναη και μάταιη αναζήτηση της αλήθειας. Ο Lacan ενδιαφερόταν για την μία και μοναδική πραγματικότητα εκείνη του ασθενούς, η οποία διαμεσολαβείτε από τη γλώσσα. Το υποκείμενο βάζει σε λέξεις, σε προτάσεις, τις σκέψεις, τα συναισθήματα που βιώνει, τις επιθυμίες, τ’ απωθημένα βιώματά του. Σ’ έναν ασφαλή τόπο στον οποίο έχουν πρόσβαση μονάχα δύο πρόσωπα το υποκείμενο και ο θεραπευτής.

-Πώς αποκτούμε εξαρτήσεις στην ζωή μας και ποιος είναι ο πρώτος κανόνας της απεξάρτησης;

Ο σύγχρονος τρόπος ζωής που χαρακτηρίζεται από υπερχείλιση, πληρότητα και κορεσμό καλείται το άτομο να τα βγάλει πέρα μ’ αυτά επιλέγοντας την μορφή εξάρτησης που αντιπροσωπεύει τον καθένα ξεχωριστά. Τα διάφορα τηλεοπτικά πρότυπα οδηγούν όλο και περισσότερες νεαρές γυναίκες στις διαταραχές πρόσληψης τροφής. Συνήθως προκύπτουν έμμονες ιδέες που αφορούν την τελειότητα της εμφάνισης και τον έλεγχο του σώματος. Οι νέοι του σήμερα βρίσκονται κοινωνικά απομονωμένοι πίσω από τις αμέτρητες οθόνες του υπολογιστή με μοναδική συντροφιά την κατανάλωση φαγητού. Αυτή η καθ’ όλα παρορμητική συμπεριφορά λειτουργεί στιγμιαία ως ανακούφιση των συναισθηματικών κενών που ο σύγχρονος άνθρωπος νιώθει. Η φυσική επαφή και αλληλεπίδραση του ανθρώπου έχει αντικατασταθεί σε μεγάλο βαθμό από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Στις μέρες μας ολοένα και περισσότερα νέα άτομα αντιμετωπίζουν δυσκολίες με διάφορες μορφές εξάρτησης όπως είναι τα τυχερά παιχνίδια με σκοπό το εύκολο χρήμα, ή τα διαδικτυακά παιχνίδια, με στόχο να βιώσουν μία άλλη πραγματικότητα, την εικονική. Μ’ αυτόν τον τρόπο ο σύγχρονος άνθρωπος απομονώνεται όλο και πιο πολύ κοινωνικά, αποκόβεται μ’ έναν τρόπο από τα κοινωνικά δρώμενα. Επιπρόσθετα, οι ατέλειωτες ώρες εργασίας θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν μία άλλου τύπου μορφή εξάρτησης. Η εργασιομανία οδηγεί το υποκείμενο να θυσιάσει όλο και πιο πολύ τον ελεύθερό του χρόνο. Μακροπρόθεσμα το σύγχρονο υποκείμενο οδηγείται στην κοινωνική απομόνωση και αποστέρηση της αγάπης από την ζωή του. Στις μέρες μας παρατηρείτε όλο και περισσότερο η μεταβολή των ανθρώπινων σχέσεων. Τείνουν να γίνονται αρκετά εύθραυστες και επιφανειακές. Τα κυρίαρχα σημαίνοντα του σήμερα είναι πλούτος, ανασφάλεια, αμφιβολία, αμφιθυμία. Ο σύγχρονος άνθρωπος αδιαφορεί ολοένα και περισσότερο για τις συντροφικές σχέσεις, την αγάπη, την φροντίδα του εαυτού, το πάθος για την ζωή και την δημιουργία. Κυριαρχούν οι σκέψεις της καταναλωτικής μανίας οι οποίες εμφανίζονται παρορμητικά απλά και μόνο με σκοπό να ικανοποιήσουν πρόσκαιρα ένα κενό, επιφέροντας σημαντικές οικονομικές επιπτώσεις στην ζωή του ατόμου. Ο σύγχρονος άνθρωπος εντοπίζεται ολοένα και πιο πολύ, αποκομμένος από την ελευθερία του να επιλέγει. Η κοινωνία του σήμερα έχει μετατραπεί σε μια κοινωνία εθισμών σε μία κοινωνία της σύγχρονης επαναληπτικής- καταναγκαστικής συμπεριφοράς. Το άτομο από ενεργητικό έχει μετατραπεί σε παθητικό. Από υποκείμενο σε αντικείμενο. Ως εξάρτηση χαρακτηρίζεται η έντονη προσήλωση ενός ατόμου προς ένα αντικείμενο ή ένα άλλο άτομο. Το υποκείμενο που αντιμετωπίζει προβλήματα εξάρτησης οργανώνει επικεντρώνοντας τη ζωή του γύρω από το αντικείμενο της εξάρτησής του. Ένα υποκείμενο μπορεί να διατηρεί σχέσεις εξάρτησης εκτός από εξωτερικές καταστάσεις και με εσωτερικές, όπως για παράδειγμα οι σκέψεις του, τα όνειρά του, τα συναισθήματά του. Πρόκειται για κάθε συμπεριφορά που εμφανίζεται ως αυτοματοποιημένη, τελετουργική μέσα στην οποία το άτομο αν και την αναγνωρίζει, αδυνατεί να σταματήσει να επαναλαμβάνει. Το κυρίαρχο χαρακτηριστικό κάθε μορφής εξάρτησης είναι η απώλεια της υποκειμενικής ελευθερίας του κάθε ατόμου. Το πρώτο βήμα που καλείται το υποκείμενο να κάνει είναι ν’ αναγνωρίσει και να παραδεχτεί τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει με την εκάστοτε μορφή εξάρτησης ή εθισμού. Αφού συμβεί αυτό, στη συνέχεια βασική προϋπόθεση είναι η δέσμευσή του στη θεραπευτική συμμαχία που δημιουργείτε βήμα- βήμα με τον θεραπευτή.

-Υπάρχει τρόπος να επουλωθεί δια παντός ένα ψυχικό τραύμα;

Ως τραύμα ορίζεται η συναισθηματική αντίδραση του υποκειμένου σ’ ένα τρομερό γεγονός, όπως για παράδειγμα ένα ατύχημα, μία φυσική καταστροφή, κάποια μορφή κακοποίησης (σεξουαλική ή συναισθηματική). Παρατηρείται συχνά ότι μετά το τραυματικό γεγονός εμφανίζονται κάποια χαρακτηριστικά όπως είναι το σοκ και η άρνηση. Το υποκείμενο καλείται να τα βγάλει πέρα μ’ αυτές τις δυσκολίες στην καθημερινότητά του. Σε αρκετές περιπτώσεις παρατηρείται η επαναλληψιμότητα του τραυματικού γεγονότος, εμφανίζεται ξανά ως αναβίωση της τραυματικής εμπειρίας μέσα από όνειρα, άγχος ή φοβίες. Σε κάποιες άλλες περιπτώσεις εμφανίζονται συγκεκριμένα σωματικά συμπτώματα όπως πονοκέφαλοι, ταχυκαρδίες, ναυτία τα οποία διαταράσσουν σημαντικά την λειτουργικότητα του ατόμου. Ως μακροπρόθεσμες συνέπειες του ψυχικού τραύματος θα ορίζαμε τ’ απρόβλεπτα συναισθήματα του υποκειμένου, οι τυχόν αναδρομές στο παρελθόν, οι συγκρουσιακές σχέσεις του ατόμου με το περιβάλλον του. Αν και αυτά τα συμπτώματα ακούγονται αρκετά καθημερινά, πολλοί άνθρωποι δυσκολεύονται να συνεχίσουν τη ζωή τους. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις συνήθως αναζητούν καθοδήγηση και υποστήριξη από ειδικούς ψυχικής υγείας προκειμένου να μπορέσουν να βρουν ξανά την «χαμένη» λειτουργικότητά τους. Το κατά πόσο τελικά καταφέρνει το υποκείμενο να ξεπεράσει εντελώς το ψυχικό τραύμα από το οποίο ταλαιπωρείται, έγκειται στον ιδιαίτερο και μοναδικό χαρακτήρα του καθενός. Μέσω της ψυχοθεραπείας θα καταφέρει να βρει τρόπους αρχικά να μιλήσει για το γεγονός και κατόπιν να βρει τις κατάλληλες στρατηγικές προκειμένου να καταφέρει ν’ αφήσει στο παρελθόν το τραυματικό γεγονός. Σε κάθε περίπτωση όμως όσο και αν επουλωθεί ένα τραύμα, ένα σημάδι πάντα μένει αποτυπωμένο στον ψυχισμό του υποκειμένου. Πλέον μιλάμε για σημάδι και όχι για μία πληγή που κάποτε ήταν ανοιχτή και αιμορραγούσε με κίνδυνο να κακοφορμίσει. Το σημάδι πλέον δεν βασανίζει, δεν πονά, δεν ταλαιπωρεί το υποκείμενο, σημαίνει μόνο πως κάποτε συνέβη το γεγονός και πλέον επουλώθηκε.

-Γνωρίζουμε για τις εξαρτήσεις από ουσίες, τζόγο κλπ. Για την σύγχρονη εξάρτηση που έχουμε σχεδόν όλοι από τα κινητά μας μπορούμε να κάνουμε κάτι;

Ως εξάρτηση χαρακτηρίζεται κυρίως η συμπεριφορά του ατόμου γύρω από μια συνθήκη, καθώς επίσης και τα συμπτώματα ευερεθιστότητας που εμφανίζει στην καθημερινότητά του. Η κάθε μορφή εξάρτησης έχει από μόνη της διαφορετικούς τρόπους διαχείρισης. Σε κάθε περίπτωση πολύ σημαντικός παράγοντας σε όλες τις μορφές εξάρτησης αποτελεί ο χαρακτήρας του κάθε υποκειμένου. Στην καθημερινότητά μας, όλοι χρησιμοποιούμε τα κινητά μας τηλέφωνα είτε για εργασιακούς σκοπούς, είτε για λόγους κοινωνικοποίησης και επικοινωνίας. Ωστόσο μπορούμε να θέσουμε δύο πολύ σημαντικά ερωτήματα, 1) με ποιόν τρόπο χρησιμοποιούμε την κάθε συσκευή (κινητό, tablet) και 2) για ποιόν λόγο; Από την στιγμή που ξεκινάει το άτομο και επιζητά να βρει απαντήσεις σ’ αυτά τα ερωτήματα μ’ έναν τρόπο θα λέγαμε πως αυθόρμητα ξεκινάει και η προσωπική του αλλαγή. Όσα περισσότερα ερωτήματα θέτει κανείς στον εαυτό του, τόσο περισσότερους στόχους βάζει και προσπαθεί όλο και πιο πολύ να βελτιώσει την ποιότητα ζωής του, την καθημερινότητα, τον τρόπο που συσχετίζεται με τους άλλους και αλληλεπιδρά μαζί τους. Και μόνο που ξεκινάει κανείς να σκέφτεται υποθετικά και να προβληματίζεται για το αν έχει εθιστεί σε κάποια συσκευή έχει ξεκινήσει η διαδικασία αναγνώρισης του προβλήματος. Όσο περισσότερο μαθαίνει κανείς τον εαυτό του και εντοπίζει τις επιθυμίες του, τόσο αρχίζει και τροποποιείται σιγά- σιγά η καθημερινότητά του. Με την διαδικασία της ενδοσκόπησης τροποποιείται ομαλά ο τρόπος σκέψης του ατόμου, με αποτέλεσμα να βελτιώνεται όλο και πιο πολύ η ποιότητα ζωής, με μικρά στη αρχή αλλά σταθερά βήματα προς την αλλαγή.

-Ποιές ηλικιακές ή κοινωνικές ομάδες είναι περισσότερο ευάλωτες σε ψυχικές ασθένειες; Πόσο εύκολη είναι η επανένταξη των ατόμων με ψυχικές διαταραχές;

Το κατά πόσο ένα υποκείμενο είναι θα λέγαμε περισσότερο ευάλωτο στην εκδήλωση κάποιας μορφής ψυχικής ασθένειας κρίνεται από πολλούς και διαφορετικούς λόγους. Ενδεικτικά κάποιοι παράγοντες που συσχετίζονται με την εκδήλωση ψυχικής νόσου αποτελούν, η κληρονομικότητα, η ηλικία του ατόμου, καθώς και το περιβάλλον στο οποίο μεγαλώνει και αλληλεπιδρά. Ακόμη και στην υποθετική περίπτωση πως όλα τα παραπάνω κύλησαν αρκετά ομαλά για το υποκείμενο, καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του είναι υποψήφιο να βρεθεί εκτεθειμένο ψυχολογικά σε κάποιο τραυματικό γεγονός που μπορεί να οδηγήσει στην έκκληση ψυχικής νόσου. Το πόσο εύκολη ή όχι είναι η διαδικασία επανένταξης ατόμων με ψυχικές διαταραχές δεν μπορεί να απαντηθεί μ’ ένα απλό ναι ή όχι, όμως καθίσταται εφικτή. Στις μέρες μας, γνωρίζουμε πως οι στεγαστικές δομές ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης έχουν βοηθήσει σημαντικά άτομα με ψυχικές νόσους να ενταχθούν ξανά στην κοινωνία ομαλά. Ωστόσο η επανένταξη θα λέγαμε πως είναι μια μακροπρόθεσμη διαδικασία, τόσο για το ίδιο το άτομο, όσο και για το οικογενειακό και κοινωνικό σύστημα που το περιβάλει.

-Υπάρχει τρόπος να προλάβουμε μία δύσκολη ψυχική κατάσταση που μπορεί να μας οδηγήσει σε ψυχική ασθένεια;

Το τι θα προκύψει στη ζωή μας σαφώς και δεν μπορούμε με κάποιον τρόπο να το ελέγξουμε. Ωστόσο αυτό που μπορούμε να κάνουμε είναι να βελτιώσουμε όσο μπορούμε περισσότερο την ποιότητα ζωής μας. Βιβλιογραφικές έρευνες έχουν δείξει πως η αλλαγή του τρόπου ζωής αποτελεί αξιοσημείωτο παράγοντα πρόληψης χρόνιων νοσημάτων και κατ’ επέκταση ψυχικών διαταραχών (Samiei Siboni F, Alimoradi Z, Atashi V, Alipour M, Khatooni M. Quality of Life in Different Chronic Diseases and Its Related Factors. Int J Prev Med. 2019 May 17;10:65. doi: 10.4103/ijpvm.IJPVM_429_17. PMID: 31198500; PMCID: PMC6547796.) Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (Π.Ο.Υ.), ως υγεία ορίζεται μια κατάσταση πλήρους σωματικής, ψυχικής, καθώς και κοινωνικής ευεξίας (Karimi, M., Brazier, J. Health, Health-Related Quality of Life, and Quality of Life: What is the Difference?. PharmacoEconomics 34, 645–649 (2016). https://doi.org/10.1007/s40273-016-0389-9). Ο δρόμος της ψυχοθεραπείας βοηθάει σημαντικά το υποκείμενο να βρει τρόπους να τα βγάλει πέρα με την απαιτητικότατη ρουτίνα που το περιβάλει. Με την βοήθεια της ενδοσκόπησης ανακαλύπτει το άτομο την προσωπική του αλήθεια. Κατά τη διάρκεια μιας θεραπευτικής διαδικασίας επιστρατεύονται συγκεκριμένες στρατηγικές παρέμβασης οι οποίες εφαρμόζονται στην υποκειμενική μοναδικότητα του καθενός ξεχωριστά. Ο σύγχρονος άνθρωπος ανακαλύπτει τρόπους προκειμένου ν’ αποφύγει όσο γίνεται περισσότερο τις χρόνιες και στρεσογόνες καταστάσεις οι οποίες αναπόφευκτα μέσα στα χρόνια θα οδηγήσουν στην μείωση της λειτουργικότητας και κατά συνέπεια στην χειροτέρευση του τρόπου ζωής. Αυτό θα μπορούσε να χαρακτηριστεί και ως εκκλητικός παράγοντας χρόνιας νόσου (αυτοάνοσα νοσήματα, καρδιαγγειακά προβλήματα κ.α) και τις περισσότερες φορές συνοδεύονται και από ψυχικά συμπτώματα όπως είναι το άγχος, οι φοβίες, οι διαταραχές στις διαπροσωπικές σχέσεις, η κοινωνική απομόνωση, κρίσεις πανικού, υπερφαγικά επεισοδια κ.α.

-Πως αντιλαμβάνεστε την έννοια του ευ ζην;

Με τον όρο ευ ζην αναφερόμαστε κυρίως στην ψυχική ευημερία του ατόμου και στην ικανοποίηση που νιώθει από την ζωή του. Όταν λέμε πως κάποιο άτομο έχει ψυχική ευημερία αναφερόμαστε κυρίως στην απουσία ψυχοπαθολογικών συμπτωμάτων, όπως είναι οι αλλαγές στις διατροφικές του συνήθειες, η υπερβολική ανησυχία, ο φόβος που νιώθει ή το υπερβολικό άγχος, το αίσθημα δυσφορίας ή κενού, καθώς επίσης και η αδυναμία του να συγκεντρωθεί. Άλλα συμπτώματα είναι επίσης ο θυμός ή ευερεθιστότητα, η χαμηλή ενέργεια και το αίσθημα κόπωσης στην καθημερινότητα του, όπως επίσης και οι διαταραχές στον ύπνο. Προκειμένου να εξασφαλιστεί όσο γίνεται περισσότερο η ικανοποίηση για ζωή, βασική προϋπόθεση αποτελεί για το υποκείμενο να εντοπίσει τα προσωπικά του θέλω και τις επιθυμίες του. Μέσα από την θεραπευτική διαδικασία το υποκείμενο αρχικά να γνωρίζει εις βάθους τον εαυτό του με απώτερο σκοπό να βρει- εφεύρει τα κατάλληλα εφόδια που χρειάζεται προκειμένου να ζήσει την ζωή που φαντασιώνεται και προσδοκεί. Σύμφωνα με τα δικά του υποκειμενικά θέλω η διαδικασία της προσωπικής ανάλυσης βοηθά το κάθε υποκείμενο να έρθει όλο και πιο κοντά στις επιθυμίες του, να μάθει ν’ αντέχει το άγχος που φέρει αυτό, καθώς επίσης και ν’ αποκτήσει την ψυχική ανθεκτικότητα που χρειάζεται προκειμένου ν’ αγγίξει όλο και πιο πολύ την ζωή που λαχταρά.

Δες περισσότερα για την Τσάλλα Ηλιάνα-Ψυχοθεραπεύτρια και κλείσε online συνεδρία

Μοιράσου αυτό το Άρθρο στο:

Share on facebook
Share on linkedin
Share on print