Γιώργος Κορδώνιας | Προσωποκεντρικός Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας – Life Coach
Στο σημερινό άρθρο θα δούμε τα δύο συστατικά της αυτοπεποίθησης.
Το πρώτο είναι το κατά πόσο πιστεύουμε ότι κάτι μπορεί να συμβεί. Το αν κάτι μπορεί να συμβεί σχετίζεται με την πεποίθησή μας ότι «αν κάνω το x, τότε θα συμβεί το y». Για παράδειγμα, αυτό θα μπορούσε να μοιάζει κάπως έτσι: «Αν τρώω λιγότερο, θα χάσω βάρος» ή «αν σταματήσω το κάπνισμα, θα ζήσω περισσότερο». Από την άλλη, αν κάποιος πιστεύει ότι είναι μάταιο να προσπαθήσει, διότι και να προσπαθήσει δεν πρόκειται να αλλάξει κάτι, τότε θα μπορούσε να σκέφτεται κάπως έτσι: «Δεν έχει σημασία πόσο τρώω, αφού έτσι κι αλλιώς παίρνω βάρος». Μια άλλη τέτοια εσφαλμένη πεποίθηση σχετικά με το τι μπορεί να συμβεί είναι το εξής παράδειγμα: «ο πατέρας μου κάπνιζε μέχρι τα 80 και ήταν υγιέστατος, άρα δε θα με βοηθήσει σε τίποτα και το να σταματήσω το κάπνισμα» ή «ο παππούς μου δεν έπλενε ποτέ τα δόντια του και μέχρι τα 90 του δεν είχε ούτε ένα σφράγισμα, επομένως γιατί να τα πλένω;». Αυτό το κομμάτι της αυτοπεποίθησης, το αν μπορεί να συμβεί κάτι έχει να κάνει με τις πεποιθήσεις μας για τον εξωτερικό κόσμο, με άλλα λόγια αφορά στο αν κάτι είναι δυνατό να συμβεί ή όχι γενικά, εάν είναι ρεαλιστικό να συμβεί, ανεξάρτητα από τι κάνουμε εμείς. Όμως, όσο πιστεύουμε ότι κάτι δεν είναι δυνατό να συμβεί, αυτό μας αποθαρρύνει από το να μπούμε στη διαδικασία να δοκιμάσουμε να το πετύχουμε, καθώς προκαταβάλλουμε από την αρχή ότι δεν έχει καν νόημα να προσπαθήσουμε, οπότε στερούμε την ευκαιρία από τον εαυτό μας να δει αν αυτή η πεποίθηση ευσταθεί ή όχι.
Το δεύτερο κομμάτι της αυτοπεποίθησης έχει να κάνει με την πεποίθησή μας για το αν πιστεύουμε ότι μπορούμε να καταφέρουμε κάτι. Έτσι, ακόμη κι αν κάποιος πιστεύει ότι μπορεί να συμβεί η απώλεια βάρους με το να τρώει, μπορεί όμως να αμφιβάλλει για το κατά πόσο ο ίδιος μπορεί να τα καταφέρει. Για παράδειγμα μπορεί να σκεφτεί «θα τα καταφέρω να έχω αυτοπειθαρχία για να τρώω λιγότερο;» Σ’ αυτό το σημείο αρχίζει ο νους να κάνει προσομοιώσεις για το πώς θα εξελιχθεί το μέλλον και αρχίζει να κάνει σενάρια για τον μελλοντικό του εαυτό, στα οποία προβλέπει ότι δε θα τα καταφέρει, παρά τις προσπάθειες. Κάπως έτσι προεξοφλεί την αποτυχία του, με αποτέλεσμα να μην έχει σημασία το αν πιστεύει ή όχι ότι μπορεί να συμβεί η απώλεια βάρους, γιατί παρ’ όλο που είναι δυνατό να χάσει κιλά κάποιος άλλος, εκείνος αμφιβάλλει ή είναι πεπεισμένος ότι δεν μπορεί να τα καταφέρει.
Έτσι, με βάση αυτά τα δύο συστατικά της αυτοπεποίθησης έχουμε τέσσερα διαφορετικά σενάρια για το πώς θα μπορούσε να λειτουργεί ο νους σου σχετικά με την αυτοπεποίθηση σου σε έναν συγκεκριμένο τομέα.
- Δεν μπορεί να συμβεί/Δεν μπορώ να τα καταφέρω. Το χειρότερο σενάριο είναι εκείνο στο οποίο πιστεύεις ότι ούτε μπορεί να συμβεί, ούτε ότι ούτε μπορεί να τα καταφέρεις ο ίδιος. Ας πούμε ότι πηγαίνεις στο γιατρό κι εκείνος σου ανακοινώνει ότι, με βάση τα αποτελέσματα των αιματολογικών εξετάσεων, είσαι σε προδιαβητικό στάδιο. Σε αυτήν την περίπτωση είναι πιθανό να σκεφτείς όσον αφορά το κομμάτι του μπορεί να συμβεί ότι είναι μάταιο να προσπαθήσεις να κάνεις κάτι γι’ αυτό επειδή η μητέρα σου είχε διαβήτη, άρα δεν έχει νόημα να προσπαθήσεις να ασκηθείς ή να προσέξεις τη διατροφή σου. Όσον αφορά στο κομμάτι του αν μπορείς να τα καταφέρεις, μπορεί να σκεφτείς ότι «έτσι κι αλλιώς δεν έχω την απαιτούμενη πειθαρχία για να γυμναστώ» ή ότι «είμαι γλυκατζής και δεν μπορώ να κόψω τα γλυκά». Οπότε, σε αυτό το σενάριο δεν υπάρχει ούτε άγχος, ούτε θλίψη γιατί έχεις παραιτηθεί πριν ξεκινήσεις καν, δεδομένου ότι πιστεύεις πως δεν υπάρχει τίποτα που να μπορεί να γίνει ή που να μπορείς να κάνεις εσύ γι’ αυτό. Αυτός ο τρόπος σκέψης οδηγεί σε απάθεια, έλλειψη κινήτρου και παραίτηση.
- Μπορεί να συμβεί/Δεν μπορώ να τα καταφέρω. Στο δεύτερο σενάριο πιστεύεις μεν σε αυτό που σου λέει ο γιατρός, ότι, δηλαδή, ναι έχει δίκιο ότι αν ασκηθείς και προσέξεις τη διατροφή σου πράγματι μπορεί να το προλάβεις, ωστόσο το πρόβλημα είναι ότι δεν πιστεύεις ότι μπορείς να τα καταφέρεις, γιατί ίσως σου έρθουν αναμνήσεις από παρελθοντικές απόπειρες να πας στο γυμναστήριο και τα παράτησες μετά από λίγες μέρες ή που προσπάθησες να χάσεις κιλά και δεν τα κατάφερες. Οπότε, λες στον εαυτό σου «μπα, δεν μπορώ να τα καταφέρω εγώ». Το ότι πιστεύεις ότι μπορεί να συμβεί αυτό που σου λέει ο γιατρός, αλλά εσύ δεν μπορείς να τα καταφέρεις σου προκαλεί ενδεχομένως άγχος και ίσως αυτό σε οδηγήσει στο να κρίνεις αυστηρά τον εαυτό σου, να αρχίζεις να σκέφτεσαι ότι είσαι αποτυχημένος και σε άλλες μορφές ψυχολογικού αυτό-μαστιγώματος.
- Δεν μπορεί να συμβεί/Μπορώ να τα καταφέρω. Εδώ, συμβαίνει το αντίστροφο απ’ ότι στο προηγούμενο σενάριο. Μπορεί ήδη να έχεις καλό ιστορικό όσον αφορά τον αθλητισμό και την υγιεινή διατροφή και παρ’ όλα αυτά ο γιατρός να σου ανακοινώσει ότι έχεις διαβήτη. Έτσι, πιστεύεις ότι το έχεις μεν, όσον αφορά την άσκηση και τη διατροφή, αλλά δεν πιστεύεις ότι θα έχει κάποια διαφορά στο αποτέλεσμα, γιατί μπορεί να σκεφτείς: «και που είχα την άσκηση στη ζωή μου, τι κατάλαβα; Σε μένα έτυχε ο διαβήτης». Επομένως, αυτό μπορεί να σου αφήσει μια αίσθηση αδικίας, πικρίας με ελάχιστη εμπιστοσύνη για το τι έχουν να σου πουν οι ειδικοί, αφού την τελευταία φορά που τους άκουσες, απογοητεύτηκες. Μπορεί να σκεφτείς ότι «να, και στο σχολείο έτσι μου έλεγαν, ότι αν διαβάσω σκληρά και βγάλω καλούς βαθμούς θα καταφέρω να έχω μια καλή δουλειά όταν μεγαλώσω, και που με οδήγησε αυτό;». Τους εμπιστεύτηκες, τα κατάφερες, και παρ’ όλα αυτά το αποτέλεσμα που σου υποσχέθηκαν δεν πραγματοποιήθηκε. Επομένως, σε αυτήν την περίπτωση μπορεί να νιώθεις θλίψη, απογοήτευση, θυμό, άγχος, αδικία. Αυτό μπορεί να σε κάνει να νιώθεις ψυχολογικό πόνο, καθώς πιστεύεις ότι θα μπορούσες να ακολουθήσεις τις οδηγίες του γιατρού, αλλά και να το έκανες είναι ανώφελο.
- Μπορεί να συμβεί/Μπορώ να τα καταφέρω. Στο τέταρτο σενάριο, καθώς γυρνάς από το γιατρό ξεκινάς άμεσα τις αλλαγές στον τρόπο ζωή σου, γράφεσαι στο γυμναστήριο, πας για περπάτημα, αλλάζεις τη διατροφή σου και σκέφτεσαι «όντως, αυτό θα πάει καλά». Σε αυτήν την περίπτωση είσαι προετοιμασμένος για την επιτυχία, ο εγκέφαλός σου περιμένει την επικείμενη ανταμοιβή εκκρίνοντας ντοπαμίνη, κάτι που σου ανεβάζει τη διάθεση και σου κατευνάζει το άγχος, καθώς εστιάζεις όχι στα νέα του γιατρού σχετικά με τον διαβήτη, αλλά στο ότι «ναι, μπορεί να βελτιωθεί η κατάσταση και μπορώ να τα καταφέρω να αλλάξω αυτά που χρειάζεται για να έρθει αυτή η βελτίωση.»
Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι η υγιής αυτοπεποίθηση δεν είναι κάτι που επιτυγχάνεται σε μια δεδομένη χρονική στιγμή και στη συνέχεια μένει άθικτη εφ’ όρου ζωής. Η αυτοπεποίθηση αυξάνεται και μειώνεται, παίρνει καιρό για να χτιστεί, να αναπτυχθεί και να διατηρηθεί. Όλοι μας βιώνουμε καταστάσεις που κλονίζουν την αυτοπεποίθησή μας σε διάφορους τομείς. Έτσι, βοηθά να έχουμε υπόψη μας ότι πρόκειται για μια διαρκή διαδικασία, που διαφέρει από τομέα σε τομέα, με αυξομειώσεις, ενώ είναι εξίσου σημαντικό να εντοπίζουμε ποιο από τα δύο συστατικά της είναι εκείνο που υπονομεύει την αυτοπεποίθησή μας σε ένα συγκεκριμένο τομέα, έτσι ώστε να εστιάσουμε την προσοχή και την ενέργειά μας στην αντιμετώπιση του ενός, του άλλου, ή και των δύο συστατικών αν έχουμε πρόβλημα και στα δύο.
Για το Your Therapist,
Γιώργος Κορδώνιας | Προσωποκεντρικός Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας – Life Coach