Μαρία Λυκούση | Career & Executive Coach
Τα τελευταία χρόνια η βιβλιογραφία, καθώς και η αρθρογραφία, σχετικά με τα τοξικά εργασιακά περιβάλλοντα έχει αυξηθεί σε τέτοιο βαθμό με αποτέλεσμα να αποτελεί το κυρίαρχο θέμα συζήτησης στον τομέα της εργασίας και ειδικότερα στην Διαχείριση Ανθρώπινου Δυναμικού. Αυτό οφείλεται στο γεγονός, ότι αφενός σταματήσαμε να αποδεχόμαστε τις άσχημες και υποτιμητικές συμπεριφορές των ανωτέρων ή των συναδέλφων/ισών προς το πρόσωπο μας και να τις δικαιολογούμε ως «δύσκολοι άνθρωποι» ή «με αυτόν τον τρόπο λειτουργούν τα πράγματα» και αφετέρου να τις αναγνωρίζουμε και να τις χαρακτηρίζουμε ως επιβλαβείς συμπεριφορές σε προσωπικό αλλά και σε εταιρικό επίπεδο.
Η λέξη «τοξικότητα» δεν έχει χρησιμοποιηθεί τυχαία για να περιγράψει αυτό το κοινωνικό φαινόμενο. Επιστημονικά, η τοξικότητα είναι η διαβάθμιση της δυνατότητας μιας ουσίας να προκαλέσει βλάβη σε έναν οργανισμό. Υπό αυτό το πρίσμα, οι ερευνητές έχουν ορίσει ένα τοξικό εργασιακό περιβάλλον, αυτό που έχει μια ανεξέλεγκτη ανήθικη συμπεριφορά και ασέβεια, καθώς η διαφορετικότητα, η ισότητα και η εργασιακή συνεισφορά απορρίπτονται με αποτέλεσμα τα άτομα να υποφέρουν ψυχολογικά στον χώρο εργασίας τους. Αξίζει να σημειωθεί ότι, σύμφωνα με το Oxford Dictionary η λέξη τοξικότητα ήταν η πιο δημοφιλής λέξη για το 2018.
Πώς, όμως, μπορούμε να αναγνωρίσουμε ένα τοξικό εργασιακό περιβάλλον;
Υπάρχουν αρκετοί παράγοντες, που θα μας οδηγήσουν σε ένα ασφαλές συμπέρασμα, ότι βρισκόμαστε σε ένα τοξικό εργασιακό περιβάλλον. Αρχικά, χρειάζεται να κατανοήσουμε την συμπεριφορά των ανθρώπων, που είναι σε ανώτερη ιεραρχική κλίμακα από εμάς. Έχουν ναρκισσιστική συμπεριφορά; Δηλαδή, δεν αναλαμβάνουν τις ευθύνες τους, θεωρούν, ότι δεν χρειάζεται να ακολουθούν τους κανόνες των διαδικασιών και χειραγωγούν για να κερδίσουν αυτό, που θέλουν; Στη συνέχεια, αναθέτουν στους υπαλλήλους υπερβολικό φόρτο εργασίας, έχουν παράλογες απαιτήσεις από αυτούς/ες ή δεν παρέχουν ένα σταθερό εργασιακό ωράριο; Τέλος, δεν υπάρχει καλή επικοινωνία ή καθόλου (π.χ. μη σαφείς οδηγίες για την διευθέτηση ενός ζητήματος) μεταξύ ανωτέρων και υφισταμένων ή έλλειψη εμπιστοσύνης; Αυτά είναι δείκτες ενός τοξικού εργασιακού περιβάλλοντος από την πλευρά της διεύθυνσης του οργανισμού.
Μετέπειτα, χρειάζεται να αντιληφθούμε τη συμπεριφορά των ατόμων, που εργάζονται στην ίδια εταιρεία με εμάς. Αν διαπιστώσουμε, ότι συνάδελφοι/ισες είναι συχνά με αναρρωτική άδεια, δεν υπάρχει ενθουσιασμός στον χώρο της εργασίας (π.χ. τα άτομα δεν χαμογελούν), υπάρχει ένας υψηλός κύκλος αλλαγής εργαζομένων (αποχωρήσεις – προσλήψεις) και γενικότερα υπάρχει ένα πολύ αρνητικό εργασιακό κλίμα με κουτσομπολιά, κλίκες, ανταγωνισμός, αρνητικότητα, υποκρισία και ηθική παρενόχληση, τότε το καμπανάκι της τοξικότητας χτυπάει δυνατά.
Τέλος, χρειάζεται να δούμε τον εαυτό μας μέσα στο εργασιακό περιβάλλον. Αν δεν έχουμε διάθεση να πηγαίνουμε στην εργασία μας ή δεν την απολαμβάνουμε, αν δεν έχουμε καλή επικοινωνία ή δεν υπάρχει εμπιστοσύνη με τα άλλα άτομα ανεξαρτήτως ιεραρχικής κλίμακας, αν δεν έχουμε ευκαιρίες εξέλιξης στον οργανισμό ή έχει μειωθεί η αποδοτικότητα και η παραγωγικότητα μας ή η ψυχολογία μας είναι μονίμως σε άσχημη κατάσταση με κίνδυνο να επηρεάσει την αυτοεκτίμηση μας ή να οδηγηθούμε σε κατάθλιψη, τότε ήρθε η στιγμή να συνειδητοποιήσουμε, ότι είμαστε σε ένα τοξικό εργασιακό περιβάλλον.
Η αναγνώριση ενός τοξικού εργασιακού περιβάλλοντος είναι το πρώτο βήμα. Το επόμενο είναι η διαχείριση του. Πώς, όμως, μπορούμε να το επιτύχουμε αυτό;
Σε ατομικό επίπεδο μπορούμε να κάνουμε τα εξής:
- Προσπαθούμε να αγνοήσουμε και να μην αλληλοεπιδράμε σε τοξικές συμπεριφορές, διότι αυτές τότε θα επαναλαμβάνονται.
- Επικεντρωνόμαστε στην εργασία μας, έτσι ώστε να κρατάτε τον εαυτό μας απασχολημένο/η.
- Βρίσκουμε άτομα στο χώρο εργασίας μας, με τα οποία μπορούμε να επικοινωνήσουμε και να συνδεθούμε.
- Εκμεταλλευόμαστε το διάλλειμα μας για να αποφορτιστούμε και να βρούμε χρόνο να ηρεμήσουμε.
- Θέτουμε τα όρια μας, έτσι ώστε να εξηγήσουμε με ποιο τρόπο θέλουμε να συσχετιστούμε με τα άλλα άτομα.
- Κρατάμε σημειώσεις (π.χ. email, τηλεφωνικές συζητήσεις, συναντήσεις κ.λ.π.) από άτομα, που αλληλοεπιδράμε και μετά μιλάμε με κάποιον/α αρμόδιο/α ανώτερο/η μας για τα προβλήματα συμπεριφοράς, που αντιμετωπίζουμε στην εργασία μας.
- Βρίσκουμε ενδιαφέροντα και χόμπι, τα οποία θα μας βοηθήσουν να αποφορτιστούμε, όπως είναι το γυμναστήριο ή οι εκδρομές.
- Δημιουργούμε ένα υποστηρικτικό δίκτυο ανθρώπων εκτός της εργασίας μας, το οποίο θα μας ακούει και θα μας στηρίζει (π.χ. οικογένεια ή φίλους).
- Συμμετέχουμε σε δραστηριότητες και δράσεις με σκοπό να ενισχύσουμε την αυτοπεποίθηση μας.
- Αν τίποτε από τα παραπάνω δεν είναι αποτελεσματικό, τότε ξεκινάμε τις απαραίτητες ενέργειες, έτσι ώστε να βρούμε και να μεταπηδήσουμε σε άλλη εργασία.
Σε εταιρικό επίπεδο μπορούμε να κάνουμε τα εξής:
- Ηγούμαστε. Η ηγεσία σε μια επιχείρηση είναι πολύ σημαντική, διότι μέσω αυτής προάγεται η εταιρική κουλτούρα και η δημιουργία ενός θετικού εργασιακού περιβάλλοντος.
- Επενδύουμε στην επικοινωνία. Διαμορφώνουμε ένα εργασιακό κλίμα, όπου θα υπάρχει ειλικρινής, διαφανής και εποικοδομητική επικοινωνία ανάμεσα σε υπαλλήλους.
- Δημιουργούμε μια εταιρική κουλτούρα, η οποία θα ενισχύει την ειλικρίνεια, τον σεβασμό, την ισότητα και την αξιοκρατία.
- Δημιουργούμε ένα σύστημα, στο οποίο θα υπάρχει αξιολόγηση των εργαζομένων σε τεχνικό αλλά και σε συμπεριφορικό επίπεδο με σκοπό την ανατροφοδότηση και την βελτίωση τους.
- Απομακρύνουμε από τον οργανισμό τους υπαλλήλους με τοξική συμπεριφορά.
Η αντιμετώπιση των τοξικών εργασιακών περιβάλλοντων είναι κρίσιμης σημασίας, δεδομένου ότι δεν αποτελεί σπάνιο φαινόμενο στην ελληνική κοινωνία. Από τη μία πλευρά, ως άτομα οφείλουμε να αναγνωρίζουμε και να προστατεύουμε τον εαυτό μας από τοξικές συμπεριφορές στον χώρο της εργασίας αλλά και να μην ενισχύουμε τέτοιου είδους συμπεριφορές, όταν γίνεται ενώπιον μας σε τρίτους. Από την άλλη μεριά, οι επιχειρήσεις χρειάζεται να καλλιεργούν μια εταιρική κουλτούρα, όπου τοξικές συμπεριφορές να μην αποδεκτές, αλλά ούτε και ανεκτές. Με αυτόν τον τρόπο, οι οργανισμοί θα δημιουργούν ευχάριστα, φιλικά και αξιοκρατικά εργασιακά περιβάλλοντα, έτσι ώστε τόσο το τυπικό, όσο και το ψυχολογικό συμβόλαιο μεταξύ της εταιρείας και του υπαλλήλου θα τηρείται.
Εν κατακλείδι, τόσο η αναγνώριση, όσο και η διαχείριση ενός τοξικού εργασιακού περιβάλλοντος είναι εξίσου σημαντικές. Ωστόσο, η διαχείριση ενός τοξικού εργασιακού περιβάλλοντος είναι μια βραχυπρόθεσμη λύση, καθώς σε ένα τόσο εχθρικό και επιζήμιο για την ψυχική υγεία των υπαλλήλων εργασιακό κλίμα, η παραίτηση των αξιόλογων εργαζομένων είναι απλά θέμα χρόνου. Για αυτόν τον λόγο, θα πρέπει να αποσκοπούμε στην εξάλειψη του.
Για το Your Therapist,